Content

Thuốc Giảm Co Thắt Cơ Trơn

Co thắt cơ trơn là hiện tượng thường gặp trong nhiều bệnh lý như đau bụng co thắt, hội chứng ruột kích thích (IBS), sỏi đường mật/niệu, co thắt bàng quang và co thắt tử cung. Để điều trị triệu chứng này, các thuốc giảm co thắt cơ trơn (spasmolytics) hay còn gọi là thuốc chống co thắt được sử dụng nhằm làm giãn cơ trơn tại vị trí bệnh lý mà không gây ảnh hưởng lớn đến các cơ quan khác.

1. Sự co cơ trơn
2. Phân loại thuốc giảm co thắt cơ trơn
- 2.1 Phân loại theo cơ chế tác dụng
  - 2.1.1 Nhóm tác động trực tiếp trên cơ trơn
  - 2.1.2 Nhóm tác động gián tiếp (Thần kinh - Receptor)
- 2.2 Phân loại theo nguồn gốc/cấu trúc hóa học
3. Bảng tổng hợp thông tin các thuốc

1. Sự co cơ trơn

Cơ trơn là loại cơ không vân, không chịu sự điều khiển của ý thức, nằm ở thành mạch, ống tiêu hóa, đường tiết niệu, hô hấp, sinh dục, v.v.
Co cơ trơn diễn ra chậm, nhưng bền vững và tiết kiệm năng lượng hơn cơ vân.
Không có troponin, thay vào đó là hệ thống điều hòa dựa vào Ca²⁺ – calmodulin – MLCK.

Các bước trong quá trình co cơ trơn

1.1 Kích thích khởi phát

Tác nhân kích thích:

Thần kinh: Acetylcholine (qua receptor M₃), norepinephrine (qua α₁).
Hormone: Oxytocin, angiotensin II, vasopressin…
Tín hiệu tại chỗ: pH, căng giãn cơ học, prostaglandin…

→ Làm mở kênh Ca²⁺ phụ thuộc điện thế hoặc kênh nhạy cảm receptor ⟶ tăng nồng độ Ca²⁺ nội bào.

1.2 Tăng Ca²⁺ nội bào (Ca²⁺ influx và release)

Nguồn Ca²⁺ nội bào	Cách huy động
Từ ngoại bào	Mở kênh Ca²⁺ phụ thuộc điện thế (VDCC) hoặc kênh thụ thể G-protein
Từ lưới nội bào (sarcoplasmic reticulum)	Qua IP₃ receptor hoặc ryanodine receptor

1.3 Kích hoạt phức hợp co cơ

Thành phần	Vai trò
Ca²⁺	Gắn với calmodulin tạo phức hợp hoạt hóa.
Calmodulin	Hoạt hóa enzyme MLCK (Myosin Light Chain Kinase).
MLCK	Phosphoryl hóa chuỗi nhẹ myosin → hoạt hóa myosin.
Myosin phosphoryl hóa	Kết hợp với actin → trượt sợi actin → co cơ.

1.4 Co cơ

Khi myosin được phosphoryl hóa, đầu myosin hoạt động sẽ gắn với actin → trượt sợi actin → gây ra rút ngắn tế bào cơ trơn → co bóp.

1.5 Kết thúc: Giãn cơ

Cơ chế giãn cơ	Vai trò
Tái thu hồi Ca²⁺	Bơm Ca²⁺ trở lại lưới nội bào (SERCA), hoặc ra ngoài màng (PMCA/NCX).
Myosin phosphatase	Khử phosphoryl hóa → bất hoạt myosin → cơ trơn giãn.
cAMP/cGMP	Ức chế MLCK, hoặc hoạt hóa phosphatase → hỗ trợ giãn cơ.

2. Phân loại thuốc giảm co thắt cơ trơn

2.1 Phân loại theo cơ chế tác dụng

2.1.1 Nhóm tác động trực tiếp trên cơ trơn

* Ức chế enzym phosphodiesterase (PDE) → Làm tăng cAMP/cGMP → ức chế MLCK → giãn cơ.

Papaverin: Alkaloid từ thuốc phiện.
Drotaverin: Dẫn xuất isoquinolin (No-Spa).
Moxaverin: Ít dùng, cùng nhóm với papaverin.

* Ổn định màng tế bào – ức chế kênh ion ⟶ Làm giảm co thắt, giảm tính kích thích cơ trơn, đặc biệt ở ruột và đường mật.

Ức chế kênh Ca²⁺: Pinaverin, Otilonium bromide.
Ức chế kênh Na⁺: Mebeverin.

2.1.2 Nhóm tác động gián tiếp (Thần kinh - Receptor)

* Đối kháng receptor muscarinic (anticholinergic) → Ức chế receptor M₃ ở cơ trơn → giảm Ca²⁺ nội bào⟶ Dùng trong co thắt ống tiêu hóa, niệu quản, tử cung.

Không chọn lọc (M₁–M₃): Atropin, scopolamin (hyoscin).

Chọn lọc M₃: Tiemonium methylsulfate, Butylscopolamine, Prifinium bromide.

* Tác động lên hệ thần kinh trung ương hoặc receptor khác

Tác động trung ương (giảm trương lực): Alverin

Đối kháng serotonin (5-HT₃): Không điển hình – chủ yếu dùng kháng nôn.
Kết hợp phức hợp (mixed): Phloroglucinol + Trimethylphloroglucinol.

2.2 Phân loại theo nguồn gốc/cấu trúc hóa học

Isoquinoline alkaloid: Drotaverin, papaverin.
Aminoalcohol ester: Atropin, scopolamin.
Benzofuran derivative: Mebeverin
Phenol derivative: Phloroglucinol.
Pyrido Isoquinoline: Otilonium bromide.

3. Bảng tổng hợp thông tin các thuốc

Tên hoạt chất	Nhóm	Cơ chế tác dụng	Ưu điểm	Vị trí tác dụng chính	Tác dụng phụ	Bệnh ưu tiên sử dụng
Drotaverin	Ức chế PDE	Ức chế PDE → tăng cAMP → giãn cơ	Không ức chế TKTW, không ảnh hưởng hệ M	Đa cơ trơn (ruột, tử cung, mật)	Buồn nôn, chóng mặt, tụt huyết áp	Đau bụng kinh, co thắt đường mật, tiêu hóa
Papaverin	Ức chế PDE	Ức chế PDE → tăng cAMP và cGMP	Cổ điển, tác dụng toàn thân	Toàn thân	Hạ huyết áp, loạn nhịp, độc tim	Co thắt mạch, tiết niệu, tiêu hóa
Mebeverin	Ổn định màng	Ổn định màng, ức chế Na⁺/Ca²⁺ → giảm kích thích	Ít tác dụng phụ, chọn lọc ruột	Ruột (đại tràng)	Hiếm: chóng mặt, nổi mẩn	Hội chứng ruột kích thích (IBS)
Otilonium bromide	Chẹn kênh Ca²⁺	Ức chế kênh Ca²⁺ → giảm Ca²⁺ nội bào	Tác dụng tại ruột, ít hấp thu toàn thân	Ruột già	Buồn nôn, khô miệng	IBS, co thắt đại tràng
Pinaverium bromide	Chẹn kênh Ca²⁺	Chẹn kênh Ca²⁺ chọn lọc trên cơ trơn ruột	Chọn lọc ruột, ít tác dụng phụ	Đại tràng	Đầy hơi, đau bụng nhẹ	Hội chứng ruột kích thích
Tiemonium methylsulfate	Đối kháng M3	Đối kháng M3 → giảm Ca²⁺ nội bào	Chọn lọc, ít ảnh hưởng toàn thân	Tiêu hóa, niệu quản	Khô miệng, tim nhanh	Đau bụng co thắt, tiết niệu
Scopolamin butylbromide (Buscopan)	Đối kháng M (không chọn lọc)	Đối kháng M không chọn lọc	Tác dụng nhanh, phổ rộng	Ruột, tử cung	Khô miệng, mờ mắt, bí tiểu	Đau bụng kinh, co thắt ruột
Alverin	Tác động TƯ + ngoại biên	Giảm trương lực cơ trơn + chống serotonin	Dung nạp tốt, giảm đau + chống co thắt	Tiêu hóa	Buồn nôn, chóng mặt	Đau bụng chức năng, IBS
Phloroglucinol	Không rõ ràng	Ức chế co thắt không qua M hay PDE	An toàn cho phụ nữ có thai, trẻ em	Tử cung, ruột	Hiếm: dị ứng	Đau bụng kinh, co thắt tiêu hóa
Trimethylphloroglucinol	Tăng cường tác dụng	Tăng hiệu quả phloroglucinol	Hiệp lực tốt, tác dụng nhanh	Cơ trơn bụng	Ít gặp	Phối hợp trong đau bụng co thắt

BẢNG PHÂN LOẠI THUỐC GIẢM CO THẮT CƠ TRƠN THƯỜNG DÙNG

Hoạt chất	Nhóm	Ưu điểm lâm sàng	Tình huống ưu tiên kê đơn
Drotaverin	Ức chế PDE	Hiệu quả mạnh, phổ rộng, không ảnh hưởng TKTW.	Đau bụng kinh, đau quặn mật, tiết niệu, tiêu hóa.
Mebeverin	Ổn định màng	Chọn lọc đại tràng, ít tác dụng phụ.	Hội chứng ruột kích thích (IBS), co thắt đại tràng.
Phloroglucinol + Trimethylphloroglucinol	Không đặc hiệu	An toàn cao, dùng được cho PNCT, trẻ em.	Đau bụng co thắt chức năng, phụ nữ có thai.
Tiemonium methylsulfate	Đối kháng M3	Tác dụng chọn lọc, ít ảnh hưởng toàn thân.	Đau bụng, co thắt tiêu hóa, tiết niệu.
Scopolamin butylbromide (Buscopan)	Đối kháng M không chọn lọc	Tác dụng nhanh, thường dùng trong cấp cứu.	Đau bụng quặn cấp, dùng tại khoa cấp cứu.

Đợi Một Chút..!