1. Cơ chế chung của thuốc giảm đau trung ương

• Tác dụng đặc hiệu lên receptor opioid.
• Giảm đau mạnh, chọn lọc cả đau sâu nội tạng.
• Gây ức chế hô hấp, giảm nhu động ruột.
• An thần, gây ngủ, sảng khoái và gây nghiện.

2. Codein

2.1 Tác dụng giảm đau của Codein

• Là tiền chất (prodrug), chuyển hóa thành morphin nhờ enzyme CYP2D6 trong gan.
• Morphin sau đó gắn lên thụ thể µ-opioid ở hệ thần kinh trung ương → ức chế dẫn truyền cảm giác đau.
• Tác dụng giảm đau yếu hơn morphin gấp 10 lần.

• Codein được chỉ định giảm đau từ nhẹ đến trung bình. Với mục đích giảm đau Codein thường được phối hợp với Paracetamol để hiệp đồng tác dụng giảm đau và giảm liều của cả 2 hoạt chất xuống.
• Vì là giảm đau thuộc nhóm opioid nên không có liều trần giống như NSAID, có nghĩa là càng tăng liều càng có hiệu lực giảm đau cao hơn. Tuy nhiên đối mặt với tác dụng phụ của thuốc cũng nhiều hơn.
• Chỉ định thường gặp của dạng phối hợp này là giảm đau sau nhổ răng, giảm đau do u, ung thư (đau ở mức chưa cần dùng đến Morphin).
• Dạng phối hợp 300mg Paracetamol + 30mg Codein cho hiệu lực giảm đau tương tự 600mg Paracetamol

2.2 Tác dụng giảm ho của Codein

Codein tác dụng lên thụ thể opioid trong hành não gây ức chế ho với các tác nhân kích thích từ đường hô hấp. Qua đó giảm tần suất và cường độ của phản xạ ho.

Làm tăng ngưỡng chịu kích thích của đường hô hấp.

2.3 Tác dụng phụ cần lưu ý khi sử dụng Codein.

• Buồn ngủ, không tỉnh táo, buồn nôn, nôn.
• Táo bón do làm giảm nhu động ruột.
• Gây nghiện (phụ thuộc vào thuốc) nếu dùng kéo dài.

2.4 Chống chỉ định của thuốc

Người suy hô hấp cấp.

Người bị nghi ngờ tắc nghẽn đường tiêu hóa bao gồm cả liệt ruột.

3. Tramadol

Là opioid yếu, đồng thời ức chế tái hấp thu serotonin và noradrenalin tại tủy sống.
Gắn yếu vào thụ thể µ-opioid (M1), một phần được chuyển thành chất có hoạt tính cao hơn (O-desmethyl tramadol).

Tác dụng giảm đau đa cơ chế, có hiệu quả với cả đau thần kinh và đau cơ học.

3.1 Cơ chế tác dụng của thuốc Tramadol

Hai cơ chế chính:

• Gắn vào thụ thể µ-opioid (yếu hơn morphin nhiều lần): ức chế dẫn truyền đau.
• Ức chế tái hấp thu serotonin và noradrenalin tại synap thần kinh (SNRI-like) → tăng dẫn truyền giảm đau ở tủy sống.

Một phần chuyển hóa thành O-desmethyl tramadol (M1) có tác dụng mạnh hơn chất mẹ.

3.2 Tác dụng và ứng dụng lâm sàng

* Hiệu quả tốt với đau từ nhẹ đến vừa:

• Đau sau phẫu thuật, chấn thương.
• Đau cơ xương mạn tính.
• Đau thần kinh (đau dây thần kinh tọa, đau do đái tháo đường…).

* Thường dùng đơn độc hoặc kết hợp với paracetamol.

4. So sánh giữa Codein và Tramadol ưu tiên trong điều trị

Bảng lựa chọn thuốc ưu tiên trong từng bệnh